Në dekadat pas rënies së regjimit komunist, Shqipëria ka përjetuar sfida të mëdha në përpjekjet për të konsoliduar një shtet ligjor. Një nga pengesat kryesore ka qenë fenomeni i pandëshkueshmërisë për politikanët e fuqishëm dhe të ashtuquajturit "të fortët" – figura të lidhura ngushtë me pushtetin, që për dekada kanë shfrytëzuar pozitat e tyre për përfitime personale, duke shkelur rregullat dhe duke shpërdoruar fonde publike. Me arrestimin e Ilir Metës nga SPAK (Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar), një epokë e re duket se po fillon, me një mesazh të qartë se askush nuk është mbi ligjin.

 

Meta, ish-president, ish-kryeministër dhe lider partie, ka qenë një figurë kyçe në skenën politike shqiptare për dekada. Ai është akuzuar në disa raste për përfshirje në skandale korrupsioni, më i madhi prej të cilëve lidhet me privatizimin e CEZ-it, një aferë që dëmtoi rëndë buxhetin e shtetit. Sipas raporteve të KLSH (Kontrolli i Lartë i Shtetit) dhe burimeve të tjera, kjo aferë ka çuar në humbjen e miliona eurove për shtetin shqiptar, dhe hetimet rreth përfshirjes së Metës në këtë skandal kanë qenë të vazhdueshme, megjithatë pa rezultuar në ndjekje penale deri kohët e fundit.

 

Arrestimi i tij nga SPAK sinjalizon jo vetëm një përmbysje të status quo-së politike, por edhe një ridimensionim të besimit publik në institucionet e drejtësisë. Shumëkush mund ta shikojë këtë si një moment kthese në historinë e drejtësisë shqiptare, që synon të sfidojë traditën e pandëshkueshmërisë që ka karakterizuar elitat politike. Në këtë kontekst, prokuroria po heton edhe figura të tjera të larta të politikës shqiptare. Ish-ministri i Financave, Arben Ahmetaj, një tjetër figurë e fuqishme, është nën hetim për përvetësim fondesh dhe afera të tjera të lidhura me abuzimin e fondeve publike gjatë viteve të qeverisjes së tij. Ahmetaj është akuzuar për lidhje me kompani të përfshira në projekte të dyshimta, duke përfituar në mënyrë të paligjshme përmes kontratave të fryra dhe transaksioneve fiktive. 

 

Një tjetër figurë e cila është përballur me drejtësinë është Saimir Tahiri, ish-ministri i Brendshëm, i cili ka qenë i lidhur me akuza për trafik droge dhe abuzim me pushtetin gjatë kohës së tij në detyrë. Hetimet ndaj Tahirit kanë qenë një tjetër provë se sistemi i drejtësisë shqiptare po sfidon "të paprekshmit," duke u përpjekur të vendosë një standard të ri të llogaridhënies.

 

Sali Berisha, ish-kryeministri i Shqipërisë dhe një prej figurave më të diskutueshme politike në vend, është gjithashtu subjekt i hetimeve të ndryshme nga autoritetet shqiptare dhe ndërkombëtare. Departamenti Amerikan i Shtetit e shpalli atë "non-grata" në vitin 2021 për përfshirje në korrupsion madhor dhe minimin e demokracisë. Megjithëse Berisha vazhdon të mbrojë pozicionin e tij publik si një lider i fortë dhe karizmatik, hetimet ndaj tij dhe ndaj të tjerëve janë një tregues se as statusi i tij nuk mund ta mbrojë nga përballja me drejtësinë.

 

Një sistem drejtësie në transformim

 

Nëse shikojmë të kaluarën, sistemet e drejtësisë në Shqipëri kanë qenë shpesh të dobëta, të politizuara dhe të manipuluara nga interesat e grupeve të fuqishme. Kjo është veçanërisht e vërtetë në rastet e privatizimeve të mëdha si ajo e CEZ-it apo shpërdorimeve të fondeve publike. Por krijimi i SPAK-ut në kuadrin e reformës në drejtësi është parë si një hap i domosdoshëm për të çuar përpara proceset e ndëshkueshmërisë.

 

Reforma në drejtësi, që u ndërmor në vitin 2016 me mbështetjen e fuqishme të BE-së dhe SHBA-së, ka qenë një nga proceset më të rëndësishme dhe të diskutueshme në Shqipëri. Megjithatë, përparimi ka qenë i vështirë dhe i ngadaltë. Nga njëra anë, grupet e interesit dhe disa figura politike kanë bërë përpjekje të fuqishme për të mbajtur nën kontroll sistemin dhe për të ruajtur status quo-në. Nga ana tjetër, presioni ndërkombëtar dhe kërkesa e qytetarëve për drejtësi po rritet dita-ditës.

 

Një nga kritikat kryesore ndaj reformës është që ndëshkimet deri më tani kanë qenë të pakta dhe jo të gjithë përfshirës. Përkundër kësaj, arrestimet dhe hetimet e fundit po japin shenja të një ndryshimi të qartë. Më shumë se kurrë, figura të fuqishme politike, që dikur kishin të gjithë mekanizmat për të shmangur drejtësinë, po ndihen të rrezikuara. E ardhmja e tyre politike dhe ekonomike është tashmë e lidhur ngushtë me rezultatin e këtyre hetimeve.

 

E ardhmja e Shqipërisë përballë drejtësisë

 

Krijimi i një sistemi të fuqishëm të drejtësisë nuk është vetëm një sfidë institucionale, por edhe një domosdoshmëri për zhvillimin ekonomik të vendit. Një sistem drejtësie i pavarur do të nxisë investime të huaja, do të krijojë një klimë më të favorshme për bizneset dhe do të forcojë besimin e qytetarëve në institucione. Pa këtë besim, asnjë reformë nuk mund të jetë e suksesshme.

 

Me mbështetjen e fuqishme të BE-së dhe SHBA-së, Shqipëria ka potencialin për të çuar përpara këtë proces reformash dhe për të ndërtuar një shoqëri ku llogaridhënia dhe transparenca të jenë primare. Ndërsa hetimet vazhdojnë dhe gjykatat fillojnë të japin vendime përfundimtare, është e rëndësishme që drejtësia të mos shërbejë vetëm si një mjet për të ndëshkuar disa individë, por si një mënyrë për të rindërtuar besimin e publikut në qeverisjen e vendit.

 

Arrestimet e fundit janë një fillim i rëndësishëm, por ky proces duhet të vazhdojë në mënyrë të vazhdueshme dhe gjithëpërfshirëse. Sfida më e madhe për Shqipërinë nuk është vetëm të ndëshkojë fajtorët e sotëm, por të ndërtojë një sistem ku abuzimi me pushtetin të mos jetë më i mundur në të ardhmen. Vetëm atëherë do të mund të themi se Shqipëria ka hyrë në një epokë të re drejtësie dhe llogaridhënieje.

 

Në fund të fundit, ndryshimi vjen për ata që janë të gatshëm ta pranojnë dhe ta përqafojnë atë. Shqipëria ndodhet përballë një mundësie historike. Drejtësia, më në fund, po rikthehet.

 

 

 

Ndaje me miqte